Hoe voorkomen we nieuwe pandemieën?
Willen we een langetermijnvisie voor de corona-aanpak ontwikkelen, dan zullen we allereerst moeten kijken naar de fundamentele oorzaken van de huidige pandemie, zegt Willem Schinkel, hoogleraar sociale theorie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam in NRC van 17 januari 2022.
In het kapitalistische denken is leven alleen beschermingswaardig in zover dat in lijn te brengen is met de economie, stelt hij. SARS-COV-2 heeft te maken met een kapitalistische economie waarin winst maken door middel van ontbossing en dierenindustrie allerlei voor ons gevaarlijke virussen losmaakt uit hun ecologische leefgebied. De bekende kritische viroloog Rob Wallage stelt dat juist die ontbossing en dierenindustrie praktijken zijn waardoor miljoenen levens door de vrijkomende gevaarlijke virussen op het spel komen te staan.
Onze pandemische paraatheid moet dus enerzijds bestaan uit een biomedisch perspectief, hetgeen inhoudt het opheffen van vaccinpatenten waardoor de mogelijkheid ontstaat van snellere en mondiale vaccinatie. Anderzijds moet die paraatheid ook bestaan uit een ecologisch perspectief, hetgeen inhoudt dat we die ontbossing en wereldwijde ongelimiteerde dierenindustrie terugdringen, zodat virussen niet meer worden losgerukt uit de gesloten oerwoudsystemen. Daarnaast zal de intensieve landbouw, die roofbouw pleegt op de planeet door agro-ecologische alternatieven moeten worden vervangen.
Deze kwesties, in combinatie met de snel toegenomen technologie en onbeteugelde industrialisatie, een onverzadigbare honger naar grondstoffen en een angstaanjagend onvermogen om afval te verwerken, dat vooral door de rijke landen wordt geproduceerd, hebben het geheim van het succes van gisteren veranderd in een recept voor een langzame zelfmoord vandaag, concludeert ook historicus Philipp Blom in zijn lezenswaardige essay “Het grote wereldtoneel”. (Bezige Bij. 2020). Hier liggen de werkelijke aanknopingspunten voor het aanpakken van de echte oorzaken van de pandemie.
Het coronavirus kent geen magische oorsprong, zegt Schinkel. Het is ook geen natuurlijk noodlot dat ons overkomt. Maar het is het product van de manier waarop het kapitalistische denken met de planeet wil omgaan.
We kunnen ook anders gaan denken. Wij consumenten bijvoorbeeld kunnen massaal de bedrijven gaan boycotten die de planetaire plundering in gang houden en hen aldus dwingen een nieuwe meer planeet- en klimaatvriendelijke koers te gaan varen. Het gaat om onze intergenerationele verantwoordelijkheid voor de bescherming van al het leven.
Hans Pijnaker