OVERLEVEN MET PLANEET AARDE
“Er is géén voedselveiligheidsprobleem in Europa. Er is enkel een voedselveiligheidsprobleem gecreëerd in Afrika en op een paar andere plekken ten gevolge van de oorlog in Oekraïne. De grootste bedreiging voor de voedselvoorziening is het verlies aan biodiversiteit”, zegt Hans Bruyninckx, directeur van het Europees Milieu Agentschap (EEA), in NRC 31-5-23. Economie p.6.
Wetenschappelijke publicaties over de staat van het klimaat, milieu en natuur van het EEA constateren dat het luchtverontreinigingsniveau in heel Europa nog steeds niet veilig is, vooral niet voor kinderen, zegt Bruyninckx. De Europese natuur is nog steeds in slechte staat en vertoont weinig tekenen van verbetering. En we zullen ons toch op wetenschappelijk onderzoek moeten baseren om de weg te vinden uit deze klimaatcrisis. De Europese Green Deal is daarbij het meest geïntegreerde en op wetenschap gebaseerde antwoord op de huidige klimaatuitdagingen.
We hebben veel tijd verloren, zegt hij, door de aanpak van de klimaatcrisis maar voor ons uit te blijven schuiven. We hebben de oplossingen voor een groot deel. Het is enkel opschalen en versnellen. Geld is niet het probleem. Op de markt is genoeg financiering beschikbaar.
Nederland is bij de aanpak van de klimaatcrisis wel een zorgenkindje, gaat hij verder. We zaten duidelijk vast in een gasverslaving. De omslag daarvan heeft tijd nodig. De mobiliteit idem. Stikstof, biodiversiteit en natuur zijn hier nog steeds een groot probleem. Aanpak daarvan vergt een langetermijnvisie, niet ieder keer bij een volgend kabinet weer andere keuzes.
Moeten we dan het hele land stilleggen voor de bescherming van “snippers natuur”, voor onbekende plantjes als de waterlobelia, vraagt men zich wel af.
Dit soort logica houdt geen steek, zegt Bruyninckx. Een sterke biodiversiteit is cruciaal. Het gaat over ecosystemen waarin ál die soorten nodig zijn. En als we die herstellen, zullen ze op termijn een veel krachtiger basis vormen voor de omgang met klimaatverandering, voor ons voedselsysteem, voor onze gezondheid en de leefbaarheid van de steden tijdens hittegolven. (Herinner je je nog het verhaal van James Lovelock over de zelforganisatie van planeet Aarde, over madeliefjeswereld en het voorbeeld van de automatische temperatuurregulering door de natuur zelf in het Fochtelöerveen in no. 5 van onze reeks: De ontdekking van de aarde?)
Er is veel verzet tegen nieuwe maatregelen , vooral die méér natuurbescherming vereisen en daarmee impact hebben op ruimtelijke ordening en landbouw. Maar de basis van onze Green Deal is toch echt kennis, wetenschap! Het is een noodzakelijk beleidsantwoord, gaat hij verder.
In die discussie over natuur, klimaat en milieubeleid doen veel “fabels” de ronde, zegt Bruininckx, die gebruikt worden om “politiek garen te spinnen”. De bestaande natuurwetgeving is onvoldoende gebleken. De biodiversiteit is achteruit gegaan, op alle indicatoren. Er zal echt meer moeten worden hersteld, zegt hij. De klassieke aanpak is altijd geweest: we zetten een hekje rond de gebieden, we noemen dat natuur en voor de rest doen we wat we willen.
Maar zo gaan we er niet komen, herhaalt hij. Wat rommelen in de marge en wat langzamer autorijden zijn niet de fundamentele oplossing.
De fundamentele oplossing is te kijken naar hoe we ons voedselsysteem organiseren, ons energiesysteem, ons mobiliteitssysteem, onze bebouwde omgeving. Dit alles op een manier die de grenzen van onze planeet respecteert.
Wat kunnen we dan nog eten, wordt er wel gevraagd. Als je op gezondheid focust, als we ons aanpassen aan wat gezondheidswetenschappers zeggen wat een gezond voedselpatroon is, zouden we al heel ander voedsel produceren, antwoordt Bruininckx, namelijk: minder vlees, minder bewerkt eten, méér van het seizoen. Dat heeft direct ook grote impact op de milieudruk.
Maar door de mensen een simplistisch beeld te geven of door te polariseren, gaan we er zeker niet komen, zegt hij tot besluit.
“De aarde is ziek en die ziekte heet mens”. Deze diagnose stelde de filosoof Friedrich Nietzsche al zo’n 150 jaar geleden. De ergste ziekte van de mens is zijn vervreemding van de natuur om hem heen en van de aarde. De remedie zoekt Nietzsche in een andere manier van denken waarin niet langer de Mens centraal staat, maar de Aarde en de manier waarop wij de Aarde zouden kunnen gaan bewonen en bewerken. Maar dat vereist een drastische omslag in ons denken over ons bestaan. Het wordt dringend tijd dat we Nietzsches motto ‘Blijf de aarde trouw’ nu eindelijk tot leidraad nemen voor een hedendaagse ecologische levenskunst en voor een nieuwe maatschappelijke oriëntatie voor de toekomst( Henk Manschot. Blijf de aarde trouw. Vantilt.2016).
Wordt vervolgd.
Hans Pijnaker
