In Nice is deze week een VN-conferentie over de toestand van de oceaan gaande, de UNOC-3, de Grote Oceanen Conferentie, schrijven twee NRC-journalisten, Laura Bergshoef en Paul Luttikhuis, in de NRC van 11 juni 2025.
De oceaan beslaat zo’n 70 % van het aardoppervlak en neemt ruim een kwart van alle koolstof-emissies op, vertellen ze. Dat doet de oceaan onder meer via zijn planten en bacteriën. De oceaan vangt ongeveer 90 % van de extra warmte op die wij met zijn allen met de uitstoot van broeikasgassen veroorzaken. De wouden van de Amazone worden de ‘longen van de wereld’ genoemd, maar dat is niet terecht. Die eer komt juist de oceaan toe. Die levert namelijk de helft van alle zuurstof op aarde.
Economische betekenis.
De oceaan is ook economisch voor ons van betekenis, merken ze op. De VN-organisatie voor handel en ontwikkeling, UNCTAD, rekende uit dat de aan de oceaan gerelateerde industrie ons jaarlijks zo’n 2500 miljard dollar oplevert. Meer dan 3 miljard mensen op onze planeet zijn voor het grootste deel van hun voedselvoorziening afhankelijk van de oceaan.
Dan zou het logisch zijn dat we heel zuinig met de oceaan zouden omgaan. Maar dat is niet zo. Onze oceaan wordt op allerlei manieren bedreigd. Het water verzuurt door de toenemende concentratie aan kooldioxide ten gevolge van onze enorme uitstoot van broeikasgassen. Jaarlijks wordt ook ruim 11 miljoen ton plastic in de oceaan gedumpt. Dat is bijna 2 vuilniswagens vol plastic afval per minuut. Op de rode lijst van bedreigde dieren staan maar liefst 13.000 vissoorten. En steeds meer landen loeren op de grondstoffen op de bodem van de oceaan.
Bescherming van de oceaan.
Het deel van de oceaan dat aan geen enkel land toebehoort, de volle zee, is juridisch nauwelijks beschermd tegen exploitatie, constateren beide journalisten. Het gaat dan over zo’n 61 procent van de oceaan, zo’n 43 % van het hele aardoppervlak. Het oceaanbeschermingsverdrag uit 2023, waarin afspraken staan over de bescherming van de oceaan, wordt pas van kracht als minstens 60 landen dat verdrag hebben ondertekend. Dat hebben maar 31 landen tot nu toe gedaan!
Die bescherming vergt namelijk veel extra geld. En dat ontbreekt. Jaarlijks is er zo’n 170 miljard nodig om de oceaan schoon en gezond te houden en illegale visserij aan te pakken. Tot nu toe is er pas 11 miljard door landen toegezegd. Terwijl juist geld voor oceanen heel goed kan bijdragen aan andere duurzame werelddoelen (sustainable global goals), zoals het oplossen van het hongerprobleem in de wereld ( duurzaam werelddoel 2) en het voorkomen van klimaatverandering ( duurzaam werelddoel 13).
Maar óók de politieke wil ontbreekt om internationaal samen te werken. Donald Trump trekt zich niets aan van de internationale afspraken over duurzame werelddoelen. Trump ziet de oceaan als een voorraadschuur van belangrijke grondstoffen die de VS hard nodig hebben voor hun nationale veiligheid en economie.
Welke onderwerpen staan er op de agenda van de Grote Oceaan Conferentie?
Bergshoef en Luttikhuis vatten een en ander samen.
1.Beschermde gebieden.
Er is ruim 20 jaar onderhandeld over een verdrag dat de oceanen moet beschermen. In 2023 is er uiteindelijk een akkoord bereikt. De belangrijkste afspraak in het akkoord is de bescherming van 30 % van de internationale wateren waar geen enkel land de baas over is in 2030. Maar dat is nu pas 1%. Zelfs de gebieden die een beschermde status zouden moeten krijgen zijn nog niet eens aangewezen en rechtsregels om te handhaven zijn er ook nog niet eens. Er moet meer gebeuren, zeggen wetenschappers in het tijdschrift NATURE. Alleen een volledige bescherming van alle internationale wateren – geen enkele vorm van visserij of winning van grondstoffen – kan onherstelbare schade aan biodiversiteit voorkomen, kan helpen om het klimaat te stabiliseren en bijdragen aan internationale rechtvaardigheid hierover.
2.Diepzeemijnbouw.
Diepzeemijnbouw brengt volgens wetenschappers grote risico’s met zich mee voor ons nog onbekende en daardoor kwetsbare ecosystemen diep in de oceaan. Daar zou een verbod op moeten komen, of in ieder geval uitstel tot we meer weten over de ecologische gevolgen ervan. Bij diepzeemijnbouw moet je denken aan de mangaanknollen op de oceaanbodem, die belangrijke schaarse grondstoffen bevatten zoals mangaan, kobalt, nikkel, koper. China, Rusland, Zuid-Korea, India en Noorwegen willen graag nu al beginnen, maar hebben gelukkig nog geen toestemming.
De Internationale Zeebodem-autoriteit (ISA) moet die toestemming geven. De ISA heeft tot nu toe een paar vergunningen afgegeven voor nader wetenschappelijk onderzoek. Maar de VS, die het verdrag niet hebben ondertekend, maken onder Trump aanstalte om daarmee te beginnen.
3.Bodemberoerende visserij.
Sinds 2021 is er discussie over deze manier van visserij. Door het loswoelen van de zeebodem komt uiteindelijk kooldioxide in de atmosfeer. Dat komt doordat koolstof dat millennia lang is opgeslagen in de resten van dode dieren en planten loskomt van de bodem en in het zeewater chemische reacties aangaat. De hoeveelheid CO2 die loskomt door die zware visserssleepnetten is te vergelijken met de uitstoot van de hele scheepvaart, zeggen wetenschappers. Ruim de helft van de CO2 sijpelt binnen 10 jaar het water uit en de lucht in. Anderen ontkennen dat weer. De schade van het bulldozeren over de zeebodem is ook immens. Die sleepnetten vangen onderweg vrijwel alles wat ze tegenkomen, van belangrijke planten tot schelpdieren en zeeschildpadden, wat tot veel schade aan ecosystemen leidt. Kijk maar naar de recent uitgebrachte film OCEAN met David Attenborough, te zien in alle bioscopen.
En zou, zegt het Wereld Natuur Fonds ( WNF) uiteindelijk een volledig verbod moeten komen op bodem beroerende visserij. En de subsidies op schadelijke visserstechnieken zouden moeten worden stopgezet. Het is ook niet eerlijk als rijke landen met heel grote schepen de zeebodem leegvissen, waardoor armere landen zonder die schepen als gevolg daarvan tegen een lege voedselloze zee zitten aan te kijken.
4.Plasticvervuiling.
Al sinds 2022 proberen landen afspraken te maken om de plastic massa die in de oceaan terecht komt te doen stoppen. Olieproducerende landen, zoals Saoedi-Arabië, zijn tegen. Want dan komt hun oliehandel in de problemen. Het lukt maar niet om over dit onderwerp tot afspraken te komen. Er belandt steeds meer plastic in de oceaan. Dieren stikken er in. Superkleine plastic nanodeeltjes belanden uiteindelijk in de voedselketen en worden nu zelfs gevonden in de bloedvaten van mensen.
Het is juist de oceaan die we kunnen zien als een machtige machine die bescherming biedt tegen klimaatopwarming en haar gevolgen. Veel meer nog dan de oerwouden. Zeegras bijvoorbeeld neemt 3 tot 5 keer zoveel CO2 op als een stuk bos op land van dezelfde grootte. En zeegrassen kunnen landen ook beschermen tegen de gevolgen van extreme stormen door erosie van de kust tegen te gaan.
Kortom: de gezondheid van de oceaan bepaalt uiteindelijk mede de gezondheid van de hele planeet en daarmee ook onze overleving.
Hans Pijnaker
Juni 2025
