Besturingstheorie
Madeliefjeswereld is een computermodel van een planeet als de Aarde die om een ster als de Zon draait, maar waarop alleen lichte en donkere madeliefjes groeien. In het verre verleden, vertelt Lovelock, toen de ster nog niet zoveel licht gaf, zou alleen het gebied rond de evenaar warm genoeg zijn geworden om de plantjes te laten groeien. Daar zouden de donkere madeliefjes het heel goed hebben gehad omdat zij de warmte vast kunnen houden.
Langzamerhand zouden zij het grootste deel van de planeet hebben gekoloniseerd, en doordat zij warmte absorberen/in zich opnemen zou de oppervlaktetemperatuur zijn gestegen. Maar wanneer de lichtsterkte van de ster/zon toeneemt, komen de lichte madeliefjes in het voordeel omdat zij zichzelf en de planeet koel kunnen houden, doordat zij meer licht terugkaatsen. Uiteindelijk zou de hitte van de ster/zon zo groot worden dat zelfs de lichte madeliefjes de planeet niet koel genoeg zouden kunnen houden voor leven. Woestijnen zouden zich vanaf de evenaar verspreiden en tenslotte zou het systeem in elkaar storten en madeliefjeswereld zou sterven.
Dit eenvoudige model van Madeliefjeswereld is niet meer dan een karikatuur van Gaia, zegt Lovelock.(Gaia; de genezing van de aarde.2001.Ankh-Hermes). Er wordt maar één variabele gereguleerd, de temperatuur en slechts één organisme is erbij betrokken, het madeliefje. Maar het model vertoont veel overeenkomsten met de natuurlijke systemen van levende organismen, zoals de temperatuurregulering bij mensen, gaat Lovelock verder.
Een mooi voorbeeld van bovenstaande theorie in de dagelijkse praktijk vinden we op micro niveau in het Fochteloërveen, op de grens van Friesland en Drenthe, een van de grootste hoogveengebieden die we nog hebben in ons land, zo vertelt boswachter Jacob de Bruin.( Tijdschrift Puur Natuur, Zomer 2022. P.8 Uitg. Natuurmonumenten). Nog altijd is het Fochtelërveen, dat een oppervlakte heeft van 4.000 hectare, waarvan 1500 hectare hoogveen, zo gaat hij verder, een thuis voor veel planten en dieren, Hier overleven alleen soorten die zich hebben aangepast aan de barre omstandigheden. Er zijn planten zoals bijvoorbeeld lavendelheide, die bij veel en hete zon hun blaadjes omdraaien en met de witte onderkant het licht terugkaatsen. Net als in Lovelocks model ‘Madeliefjeswereld’. Dat vermindert de verdamping van water in dit hoogveengebied. Het hoogveen kan het vocht zo beter vasthouden, wat verdroging tegengaat en helpt allerlei plantensoorten in stand te houden, maar ook muggen, vliegen, kevers en nachtvlinders. Dat is weer voedsel voor tal van vogels zoals bosruiter, goudplevier, wulp, korhoen en grutto. Dan hebben we het dus over biodiversiteit.
Maar zo’n goedwerkend hoogveen heeft ons nog meer te bieden, vertelt hij. Het houdt veel CO2 vast, omdat de afgestorven plantenresten aan de onderkant nauwelijks verteren, terwijl de groei aan de bovenkant wel doorgaat. Groeiend hoogveen haalt zelf ook CO2 uit de atmosfeer. Veen is daardoor effectiever nog dan bos. En veengebied werkt bovendien verkoelend. Omdat het veel water vasthoudt, neemt het ook veel warmte op. Het is een natuurlijke airco.
Biologen hebben dan ook minder moeite met de Gaia-theorie en het Madeliefjesmodel. Temperatuurregulatie is een fysiologische functie die je niet alleen op Madeliefjeswereld aantreft, maar ook in de lichamen en gemeenschappen van levende soorten. Zoogdieren, tonijnen, koolplanten en bijenkorven kunnen allemaal hun temperatuur binnen een marge van een paar graden op peil houden. Hoe die plantencellen en bijen ‘weten’ hoe ze dat moeten doen? Lovelock: “ Ze maken gebruik van dezelfde fysiologische reguleringsmethode die overal op de planeet wordt gebruikt.”
Hans Pijnaker
(wordt vervolgd)
